Stalinowska polityka represyjna
Na stronie
|
|
Stanisław Ciesielski Wróg jest wszędzie Toruń 2013, ss. 338 |
Rozdział pierwszy ma w pewnym stopniu charakter wprowadzający i pokazuje, jak rozpoczynał się proces stalinowskiej przebudowy społeczeństwa radzieckiego, jaką rolę w tym procesie od początku odgrywała polityka represyjna i jakimi metodami się posługiwała.
Następny rozdział zasadniczo dotyczy represji stosowanych w najbardziej dynamicznej fazie przebudowy wsi, ale podjęto w nim także wątek przekształceń polityki narodowościowej w kontekście Wielkiego Głodu.
Dwa kolejne rozdziały zostały pomyślane jako prezentacja posunięć zmierzających do usunięcia z niektórych fragmentów przestrzeni państwa radzieckiego grup społecznych uznanych przez władze za niepożądane i niebezpieczne, z różnych zresztą powodów. Procesy "oczyszczania" miast i obszarów przygranicznych przebiegały po części równolegle, a ten ostatni wiązał się także z przebudową wsi w ogólniejszym jej wymiarze, przekształcając się przy tym w restrykcje o charakterze narodowościowym. Eliminacja wybranych grup ludnoci miejskiej bardziej była związana z realizacją homogenicznego modelu społeczeństwa socjalistycznego, podczas gdy represjonowanie niektórych grup mieszkańców pogranicza w większej mierze dyktowane było względami strategicznymi, połączonymi ze swoistą "radziecką ksenofobią".
Rozdział piąty ma szczególnie niejednorodny charakter, jego celem było bowiem uchwycenie zjawisk występujących w bardzo dynamicznym okresie krzyżowania się sprzecznych tendencji do ograniczenia masowych represji, pewnej stabilizacji państwa po wczeniejszych głębokich wstrząsach, jednoczesnej eliminacji środowisk politycznych związanych z pokonaną już opozycją wewnątrzpartyjną i kontynuowania procesów "oczyszczania" przestrzeni radzieckiej z wybranych grup społecznych.
Następny rozdział poświęcony został najbardziej krwawej fazie represji - Wielkiemu Terrorowi, przy czym skoncentrowano w nim uwagę na przesłankach, zasadniczych kierunkach i rezultatach ówczesnej polityki represyjnej.
Z kolei w rozdziale obejmującym okres od zakończenia Wielkiego Terroru do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej podjęte zostały dwa różne, ale najbardziej charakterystyczne wówczas wątki: gwałtowna penalizacja niektórych zachowań społecznych, przede wszystkim związanych z pracą, oraz represje stanowiące doniosły element sowietyzacji obszarów inkorporowanych przez ZSRR w wyniku porozumień z III Rzeszą.
Rozdział ostatni stanowi swego rodzaju uzupełnienie poprzednich przedstawiając problematykę nierozerwalnie związaną, a mianowicie położenie ofiar tych represji po orzeczeniu wobec nich takich czy innych kar. Jego wprowadzenie podyktowane było dążeniem do pokazania tych aspektów działania systemu represyjnego i penitencjarnego, które niejednokrotnie nadawały karom zupełnie inny wymiar niż wynikałoby z formalnego ich charakteru.
